Перевод речи Людвика Заменгофа на открытии первого съезда Эсперанто в 1905 году

Источник оригинального текстаopen in new window.

Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! — Mi salutas vin, karaj samideanoj, fratoj kaj fratinoj el la granda tutmonda homa familio, kiuj kunvenis el landoj proksimaj kaj malproksimaj, el la plej diversaj regnoj de la mondo, por frate premi al si reciproke la manojn pro la nomo de granda ideo, kiu ĉiujn nin ligas.  Mi salutas vin ankaŭ, glora lando Francujo kaj bela urbo Bulonjo-sur-Maro, kiuj bonvole oferis gastamon al nia kongreso.  Mi esprimas ankaŭ koran dankon al tiuj personoj kaj institucioj en Parizo, kiuj ĉe mia trapaso tra tiu ĉi glora urbo esprimis sub mia adreso sian favoron por la afero Esperanto, nome al s-ro la Ministro de publika instruado, al la urbestraro de Parizo, al la franca Ligo de instruado kaj al multaj diversaj sciencaj eminentuloj.

Уважаемые господа и дамы! — Я приветствую вас, дорогие единомышленники, братья и сестры из большой всемирной человеческой семьи, которые собрались из стран близких и далёких, из самых разных государств мира, чтобы по-братски пожать друг другу руки во имя великой идеи, которая связывает всех нас. Я приветствую и вас, славная страна Франция и прекрасный город Булонь-сюр-Мер (Bulonjo-sur-Maro), которые благосклонно оказывают гостеприимство нашему конгрессу. Я также выражаю сердечную благодарность тем людям и учреждениям в Париже, которые, во время моего проезда через этот славный город, выразили своё расположение для дела Эсперанто, а именно, господину Министру народного образования, городскому совету Парижа, французской Лиге образования и многим другим видным деятелям науки.

Sankta estas por ni la hodiaŭa tago. Modesta estas nia kunveno; la mondo ekstera ne multe scias pri ĝi, kaj la vortoj, kiuj estas parolataj en nia kunveno, ne flugos telegrafe al ĉiuj urboj kaj urbetoj de la mondo; ne kunvenis regnestroj nek ministroj, por ŝanĝi la politikan karton de la mondo, ne brilas luksaj vestoj kaj multego da imponantaj ordenoj en nia salono, ne bruas pafilegoj ĉirkaŭ la modesta domo, en kiu ni troviĝas; sed tra la aero de nia salono flugas misteraj sonoj, sonoj tre mallaŭtaj, ne aŭdeblaj por la orelo, sed senteblaj por ĉiu animo sentema: ĝi estas la sonoj de io granda, kiu nun naskiĝas. Tra la aero flugas misteraj fantomoj; la okuloj ilin ne vidas, sed la animo ilin sentas; ili estas imagoj de tempo estonta, de tempo tute nova. La fantomoj flugos en la mondon, korpiĝos kaj potenciĝos, kaj niaj filoj kaj nepoj ilin vidos, ilin sentos kaj ĝuos.

Священным является для нас сегодняшний день. Наше собрание скромно; внешний мир немного знает про него, и слова, произносимые на нашей встрече не летят телеграфом во все большие и малые города мира; не собираются государи и министры чтобы изменить политическую карту мира, не блестят роскошные одежды и нет множества впечатляющих орденов в нашей гостиной, не шумят пушки вокруг скромного дома, в котором мы находимся; но по воздуху нашей гостиной летят таинственные звуки, звуки очень тихие, неслышимые для уха, но ощущаемые каждой чувствительной душой: это звуки чего-то грандиозного, что сейчас рождается. По воздуху летают таинственные призраки; глазами их не видно, но душа чувствует их; они образы будущего времени, времени полностью нового. Призраки улетают в мир, воплощаясь и обретая мощь, и наши сыны и внуки увидят их, почувствуют их и насладятся ими.

En la plej malproksima antikveco, kiu jam de longe elviŝiĝis el la memoro de la homaro kaj pri kiu nenia historio konservis al ni eĉ la plej malgrandan dokumenton, la homa familio disiĝis kaj ĝiaj membroj ĉesis kompreni unu la alian. Fratoj kreitaj ĉiuj laŭ unu modelo, fratoj, kiuj havis ĉiuj egalajn ideojn, egalan Dion en siaj koroj, fratoj, kiuj devis helpi unu la alian kaj labori kune por la feliĉo kaj la gloro de sia familio, — tiuj fratoj fariĝis tute fremdaj unuj al aliaj, disiĝis ŝajne por ĉiam en malamikajn grupetojn, kaj inter ili komenciĝis eterna milito. En la daŭro de multaj miljaroj, en la daŭro de la tuta tempo, kiun la homa historio memoras, tiuj fratoj nur eterne bataladis inter si, kaj ĉia interkompreniĝado inter ili estis absolute ne ebla. Profetoj kaj poetoj revadis pri ia tre malproksima nebula tempo, en kiu la homoj denove komencos komprenadi unu la alian kaj denove kuniĝos en unu familion; sed tio ĉi estis nur revo. Oni parolis pri tio, kiel pri ia dolĉa fantazio, sed neniu prenis ĝin serioze, neniu kredis pri ĝi.

В очень дальнюю старину, которая уже давно стёрлась из памяти человечества и про которую история не оставила нам даже самого маленького документа, человеческая семья разъединилась и её члены перестали понимать друг друга. Братья, все созданные по одному образцу, братья, которые имели одинаковые идеи, одинакового Бога в своих сердцах, братья, которые должны были помогать друг другу и работать вместе для счастья и славы своей семьи,— эти братья стали полностью чужими друг другу, разъединились, кажется, навсегда во враждебные группки, и между ними началась вечная война. На протяжении многих тысячелетий, на протяжении всего времени, что помнит человеческая история, эти братья только вечно сражаются между собой, и любое взаимопонимание между ними было абсолютно невозможным. Пророки и поэты мечтали о каком-то очень далеком туманном времени, в котором люди снова начнут понимать друг друга и снова объединятся в одну семью; но это была только мечта. Про это говорили, как про сладкую фантазию, но никто не принимал это серьёзно, никто не верил в это.

Kaj nun la unuan fojon la revo de miljaroj komencas realiĝi. En la malgrandan urbon de la franca marbordo kunvenis homoj el la plej diversaj landoj kaj nacioj, kaj ili renkontas sin reciproke ne mute kaj surde, sed ili komprenas unu alian, ili parolas unu kun la alia kiel fratoj, kiel membroj de unu nacio. Ofte kunvenas personoj de malsamaj nacioj kaj komprenas unu alian; sed kia grandega diferenco estas inter ilia reciproka kompreniĝado kaj la nia! Tie komprenas sin reciproke nur tre malgranda parto da kunvenintoj, kiuj havis la eblon dediĉi multegon da tempo kaj multegon da mono, por lerni fremdajn lingvojn, — ĉiuj aliaj partoprenas en la kunveno nur per sia korpo, ne per sia kapo: sed en nia kunveno reciproke sin komprenas ĉiuj partoprenantoj, nin facile komprenas ĉiu, kiu nur deziras nin kompreni, kaj nek malriĉeco, nek nehavado de tempo fermas al iu la orelojn por niaj paroloj. Tie la reciproka kompreniĝado estas atingebla per vojo nenatura, ofenda kaj maljusta, ĉar tie la membro de unu nacio humiliĝas antaŭ la membro de alia nacio, parolas lian lingvon, hontigante la sian, balbutas kaj ruĝiĝas kaj sentas sin ĝenata antaŭ sia kunparolanto, dum tiu ĉi lasta sentas sin forta kaj fiera; en nia kunveno ne ekzistas nacioj fortaj kaj malfortaj, privilegiitaj kaj senprivilegiaj, neniu humiliĝas, neniu sin ĝenas; ni ĉiuj staras sur fundamento neŭtrala, ni ĉiuj estas plene egalrajtaj; ni ĉiuj sentas nin kiel membroj de unu nacio, kiel membroj de unu familio, kaj la unuan fojon en la homa historio ni, membroj de la plej malsamaj popoloj, staras unu apud alia ne kiel fremduloj, ne kiel konkurantoj, sed kiel fratoj, kiuj, ne altrudante unu al alia sian lingvon, komprenas sin reciproke, ne suspektas unu alian pro mallumo ilin dividanta, amas sin reciproke kaj premas al si reciproke la manojn ne hipokrite, kiel alinaciano al alinaciano, sed sincere, kiel homo al homo. Ni konsciu bone la tutan gravecon de la hodiaŭa tago, ĉar hodiaŭ inter la gastamaj muroj de Bulonjo-sur-Maro kunvenis ne francoj kun angloj, ne rusoj kun poloj, sed homoj kun homoj. Benata estu la tago, kaj grandaj kaj gloraj estu ĝiaj sekvoj!

И вот теперь впервые мечта тысячелетий начинает осуществляться. В маленьком городке на французском побережье собрались люди из самых разных стран и наций, и они встречают друг друга не немыми и глухими, а понимают друг друга, они говорят друг с другом как братья, как члены одной нации. Часто собираются люди разных наций и понимают друг друга; но как огромно различие между их пониманием друг друга и нашим! Там понимает друг друга только очень маленькая часть собравшихся, те кто имеет возможность посвятить уйму времени и уйму денег чтобы учить чужие языки,— все другие принимают участие в собрании только своим телом, но не своей головой: но в нашем собрании друг друга понимает каждый участник, все, кто только пожелают, легко поймут нас. И не бедность, не отсутствие времени не закрывает никому уши для наших слов. Там понимание друг друга достигается дорогой неестественной, оскорбительной и несправедливой потому, что там представитель одной нации покоряется другой нации, говорит на их языке, стыдясь себя, запинается, краснеет и чувствует стеснение перед своим собеседником, а этот последний чувствует себя сильным и гордым; в нашем собрании не существует наций сильных и слабых, привилегированных и непривилегированных, никто не покоряется, никто не стесняется; мы все стоим на нейтральном основании, мы все полностью равноправны; мы все чувствуем себя членами одной нации как члены одной семьи и первый раз в человеческой истории мы, представители самых разных народов, стоим один рядом с другим не как чужаки, не как конкуренты, а как братья, которые, не навязывая один другому свой язык, понимают друг друга, не подозревают друг друга из-за тьмы, разделяющей их, любят друг друга и жмут друг другу руки не лицемерно, как чужеземец чужеземцу, но искренне, как человек человеку. Давайте осознаем лучше всю важность сегодняшнего дня, потому, что сегодня в гостеприимных стенах Булонь-сюр-Мер собрались не французы с англичанами, не русские с поляками, а люди с людьми. Благословен этот день, и велики и славны его последствия!

Ni kunvenis hodiaŭ, por montri al la mondo, per faktoj nerefuteblaj, tion, kion la mondo ĝis nun ne volis kredi. Ni montros al la mondo, ke reciproka kompreniĝado inter personoj de malsamaj nacioj estas tute bone atingebla, ke por ĉi tio tute ne estas necese, ke unu popolo humiligu aŭ englutu alian, ke la muroj inter la popoloj tute ne estas io necesega kaj eterna, ke reciproka kompreniĝado inter kreitaĵoj de tiu sama speco estas ne ia fantazia revo, sed apero tute natura, kiu pro tre bedaŭrindaj kaj hontindaj cirkonstancoj estis nur tre longe prokrastita, sed kiu pli aŭ malpli frue nepre devis veni kaj kiu fine nun venis, kiu nun elpaŝas ankoraŭ tre malkuraĝe, sed, unu fojon ekirinte, jam ne haltos kaj baldaŭ tiel potencege ekregos en la mondo, ke niaj nepoj eĉ ne volos kredi, ke estis iam alie, ke la homoj, la reĝoj de la mondo, longan tempon ne komprenis unu alian! Ĉiu, kiu diras, ke neŭtrala arta lingvo estas ne ebla, venu al ni, kaj li konvertiĝos. Ĉiu, kiu diras, ke la parolaj organoj de ĉiuj popoloj estas malsamaj, ke ĉiu elparolas artan lingvon alie kaj la uzantoj de tia lingvo ne povas kompreni unu alian, venu al ni, kaj, se li estas homo honesta kaj ne volas konscie mensogi, li konfesos, ke li eraris. Li promenadu en la venontaj tagoj en la stratoj de Bulonjo-sur-Maro, li observadu, kiel bonege sin komprenas reciproke la reprezentantoj de la plej diversaj nacioj, li demandu la renkontatajn esperantistojn, kiom multe da tempo aŭ mono ĉiu el ili dediĉis por ellerni la artan lingvon, li komparu tion ĉi kun la grandegaj oferoj, kiujn postulas la lernado de ĉiu lingvo natura, — kaj, se li estas homo honesta, li iru en la mondon kaj ripetadu laŭte: „jes, lingvo arta estas tute ebla, kaj la reciproka kompreniĝado de homoj per neŭtrala arta lingvo estas ne sole tute ebla, sed eĉ tre kaj tre facila. Estas vero, ke multaj el ni posedas nian lingvon ankoraŭ tre malbone kaj malfacile balbutas, anstataŭ paroli flue; sed, komparante ilian balbutadon kun la perfekta flua parolado de aliaj personoj, ĉiu konscienca observanto facile rimarkos, ke la kaŭzo de la balbutado kuŝas ne en la lingvo, sed nur en la nesufiĉa ekzerciteco de la diritaj personoj.

Мы собрались сегодня, чтобы показать миру, с помощью неопровержимых фактов то, во что мир до сих пор не хотел верить. Мы покажем миру, что взаимное понимание между людьми разных наций является вполне хорошо достижимым, что для этого нет необходимости, чтобы один народ унижал или поглощал другой, что стены между народами совершенно не являются необходимыми и вечными, что взаимное понимание между существами одного вида — не какая-то фантастическая мечта, а явление всецело естественное, которое в силу очень прискорбных и постыдных обстоятельств было только задержано на очень долгое время, но что рано или поздно непременно должно было произойти и что наконец сейчас происходит, что сейчас выступает ещё очень боязливо но первый раз выходя, уже не остановится и скоро так могущественно воцарится в мире, что наши внуки даже не будут верить, что было когда-то иначе, что люди, правители мира, долгое время не понимали друг друга! Каждый, кто говорит, что нейтральный искусственный язык невозможен, пусть приходит к нам, и тогда он обратится в нашу веру. Каждый, кто говорит, что органы речи у всех народов различны, что все говорят на искусственном языке по-разному, и что использующие такой язык не могут понять друг друга, пусть приходит к нам, и, если он человек честный и не хочет сознательно лгать, то он признает, что ошибся. Пусть он прогуляется в наступающие дни по улицам Булонь-сюр-Мер, пусть понаблюдает, как превосходно понимают друг друга представители самых разных наций, пусть он спросит встреченных эсперантистов, как много времени или денег каждый из них посвятил изучению искусственного языка, пусть он сравнит это с огромными жертвами, которые требует изучение каждого естественного языка,— и, если он честный человек, пусть идёт в мир и пусть повторит громко: «да, искусственный язык полностью возможен, и взаимное понимание людей с помощью нейтрального искусственного языка не только полностью возможно, но даже очень и очень просто». Это правда, что многие из нас владеют нашим языком ещё очень плохо и говорят с трудом, вместо того, чтобы говорить бегло; но, сравнивая их бормотание с совершенно беглой речью других людей, каждый сознательный наблюдатель легко заметит, что причина бормотания лежит не в языке, а только в недостаточной тренировке говорящих людей.

Post multaj miljaroj da reciproka surda-muteco kaj batalado, nun en Bulonjo-sur-Maro fakte komenciĝas en pli granda mezuro la reciproka kompreniĝado kaj fratiĝado de la diverspopolaj membroj de la homaro; kaj unu fojon komenciĝinte, ĝi jam ne haltos, sed irados antaŭen ĉiam pli kaj pli potence, ĝis la lastaj ombroj de la eterna mallumo malaperos por ĉiam. Gravegaj estas la nunaj tagoj en Bulonjo-sur-Maro, kaj ili estu benataj!

После многих тысячелетий взаимной глухо-немоты и борьбы, сейчас в Булонь-сюр-Мер, в самом деле начинается, в очень большой мере, взаимное понимание и братство представителей разных народов человечества; и как только это начнется, оно больше не остановится, а будет идти вперёд все сильнее и сильнее, пока последние тени вечной темноты не исчезнут навсегда. Очень важны настоящие дни в Булонь-сюр-Мер и да будут они благословенны!

En la unua kongreso de la esperantistoj estas necese diri kelkajn vortojn pri la ĝisnunaj batalantoj de nia afero. Sed antaŭ ol mi parolos pri la batalantoj speciale esperantistaj, mi sentas la devon diri ĉi tie kelkajn vortojn pri unu homo, kiu havas tre grandajn meritojn en nia afero kaj al kiu bedaŭrinde la esperantistoj ofte rilatas maljuste nur tial, ĉar li, multe farinte por la ideo de lingvo internacia ĝenerale, ne apartenas tamen al la amikoj de tiu speciala lingva formo, por kiu ni batalas. Mi parolas pri la tre estiminda sinjoro Johann Martin Schleyer, la aŭtoro de Volapük. La lingva formo, por kiu laboris tiu respektata maljunulo, montriĝis ne praktika; la vojo, kiun li elektis, montriĝis ne bona, kaj la afero, por kiu li batalis, baldaŭ falis, kaj per sia falo ĝi alportis grandan malutilon al nia ideo entute kaj precipe al tiu speciala formo de la ideo, por kiu ni batalas. Sed ni devas esti justaj, ni devas taksi ĉiun homon ne laŭ lia venko aŭ malvenko, sed laŭ liaj laboroj. Kaj la laboroj kaj meritoj de sinjoro Schleyer estis tre grandaj. Kun granda fervoro li laboris por la ideo de lingvo internacia en la daŭro de multaj jaroj; dum multaj personoj donadis nur nudajn projektojn, li estis la unua, kiu havis sufiĉe da pacienco, por ellabori plenan lingvon de la komenco ĝis la fino (kvankam Esperanto tiam estis jam preta, ĝi ne estis ankoraŭ publikigita), kaj ĝi ne estas lia kulpo, se la lingvo montriĝis ne praktika. Li estis la unua, kiu per senlaca laborado vekis la intereson de la mondo por la ideo de lingvo neŭtrala, kaj ĝi ne estas lia kulpo, se lia falinta afero por longa tempo malvarmigis la mondon por ĉia arta lingvo. Li volis fari grandan bonon, kaj por la atingo de tiu bono li laboris tre multe kaj fervore, kaj ni devas lin taksi ne laŭ lia sukceso, sed laŭ lia volo kaj laboro. Se la ideo de lingvo internacia iam venkos la mondon — tute egale, ĉu ĝi estos sub la formo de Esperanto aŭ de ia alia lingvo — la nomo de Schleyer okupos ĉiam la plej honoran lokon en la historio de nia ideo, kaj tiun ĉi nomon la mondo neniam forgesos. Mi esperas, ke mi esprimos la opinion de ĉiuj partoprenantoj en nia kongreso, se mi diros: „ni esprimas nian koran dankon al sinjoro Schleyer, la unua kaj plej energia pioniro de la ideo de neŭtrala lingvo internacia“.

На первом конгрессе эсперантистов необходимо сказать несколько слов о тех, кто до сих пор боролся за наше дело. Но прежде чем я скажу о борцах, особенно об эсперантистах, я чувствую обязанность сказать здесь несколько слов про одного человека, который имеет очень большие заслуги в нашем деле и к которому, к сожалению, эсперантисты часто относятся несправедливо только потому, что он, много сделав для идеи международного языка в целом, не относится, однако, к друзьям той особенной языковой формы, за которую мы сражаемся. Я говорю про очень уважаемого господина Мартина Шлейера, автора языка Волапюк. Языковая форма, над которой работал этот уважаемый старик, оказалась непрактичной; путь, который он выбрал, оказался неудачным, и дело, за которое он сражался, вскоре пало, и своим падением оно принесло большой вред нашей идее в целом и, в частности, той особенной форме идеи, за которую мы сражаемся. Но мы должны быть справедливыми, мы должны судить о каждом человеке не по его победе или поражению, а по его трудам. И труды, и заслуги господина Шлейера были очень велики. С большим усердием он работал для идеи международного языка в течении многих лет; в то время как многие люди давали только голые проекты, он был первым кто имел достаточно терпения для разработки полного языка от начала до конца (хотя Эсперанто тогда был уже готов, он не был ещё опубликован), и это не его вина, если язык оказался непрактичным. Он был первым, кто неустанным трудом пробудил интерес мира к идее нейтрального языка и это не его вина, если его потерпевшее поражение дело на долгое время охладило мир в отношении любого искусственного языка. Он хотел сделать великое добро и для достижения этой цели он работал очень много и усердно, и мы должны его судить не по его успеху, а по его воле и труду. Если идея международного языка когда-нибудь завоюет мир — всё равно, это будет в форме Эсперанто или какого-то другого языка — имя Шлейера будет всегда занимать самое почётное место в истории нашей идеи, и это имя мир никогда не забудет. Я надеюсь, что я выражу мнение каждого участника нашего съезда, если я скажу: «мы выражаем нашу сердечную благодарность господину Шлейеру, первому и самому энергичному первопроходцу идеи нейтрального международного языка».

Nun mi transiros al la laborantoj speciale esperantistaj. Ne venis ankoraŭ la tempo, skribi oficialan historion de nia afero, kaj mi timas, ke mi povus fari ian publikan maljustaĵon al tiu aŭ alia persono ĉe la kompara taksado de la meritoj de la diversaj batalantoj. Tial mi ne nomos ĉiun el ili aparte, sed al ĉiuj kune mi esprimas koran dankon pri ilia laborado en la nomo de ĉiuj amikoj de Esperanto. Dek ok jaroj pasis de la tago, kiam Esperanto aperis en la mondo. Ne facilaj estis ĉi tiuj dek ok jaroj. Nun mi vidas antaŭ mi grandegan nombron da varmegaj amikoj de Esperanto, kiuj reprezentas per si preskaŭ ĉiujn landojn de la tera globo, preskaŭ ĉiujn naciojn de la mondo, ĉiujn rangojn, statojn kaj klasojn de la homoj. Tre granda estas jam nia literaturo, tre multaj estas niaj gazetoj, en la tuta mondo ni havas nun grupojn kaj klubojn esperantistajn, kaj al neniu klera homo en la mondo la nomo de nia afero nun estas jam nekonata. Kiam mi rigardas la nunan brilantan staton de nia afero, mi rememoras kortuŝite pri la unuaj pioniroj, kiuj laboris por nia afero en tiu malĝoja tempo, kiam ni ĉie renkontadis ankoraŭ nur mokon kaj persekuton. Multaj el ili vivas ankoraŭ kaj ili rigardas nun kun ĝojo la fruktojn de sia laborado. Sed ho ve, multaj el niaj pioniroj jam ne vivas. Dek ok jaroj estas granda peco da tempo. En tiu ĉi granda spaco da tempo la morto rabis al ni tre multe el niaj fervoraj kunbatalantoj. Citi ĉiujn nomojn estus nun afero ne ebla; mi nomos nur kelkajn el ili. La plej frue forlasis nin Leopoldo Einstein, la unua energia propagandisto de nia afero; lia morto estis granda bato por nia afero entute, kaj speciale por ĝia disvastiĝado en Germanujo. Poste la morto rabis al ni Josefon Wasniewski, la simpatian kaj de ĉiuj amatan apostolon de nia afero en Polujo. Kaj antaŭ kelke da jaroj mortis tiu persono, al kiu Esperanto ŝuldas multe, tre multe kaj sen kiu nia afero nun eble tute ne ekzistus: mi parolas pri la neforgesebla W. H. Trompeter. Neniam parolante pri si, postulante por si nenian dankon, li prenis sur siajn ŝultrojn nian tutan aferon, kiam ĝi troviĝis en la plej malfacilaj cirkonstancoj; li sola subtenadis ĝin tiel longe, ĝis la nombro de la esperantistoj fariĝis sufiĉe granda, por subtenadi la aferon per fortoj komunaj. Kiel li ĝojus nun, se li vidus la nunan staton de nia afero!

Теперь я перейду к собственно труженикам-эсперантистам. Не пришло ещё время написать официальную историю нашего дела, и я боюсь, что мог бы совершить некоторую публичную несправедливость по отношению к тому или другому человеку даже сравнительной оценкой заслуг различных борцов. Поэтому я не назову каждого из них отдельно, но всем вместе я выражаю сердечную благодарность за их работу от имени каждого друга Эсперанто. Восемнадцать лет прошло со дня, когда Эсперанто появился в мире. Нелёгкими были эти восемнадцать лет. Сейчас я вижу перед собой огромное число тёплых друзей Эсперанто, которые представляют собой почти все страны земного шара, почти каждую нацию мира, все ранги, статусы и классы людей. Очень велика уже наша литература, очень много издаётся наших газет, во всём мире у нас сейчас есть группы и клубы эсперантистов, и уже нет в мире образованного человека, для которого сегодня остаётся неизвестным имя нашего дела. Когда я наблюдаю сегодняшнее блестящее состояние нашего дела, я с умилением вспоминаю первых пионеров, которые работали для нашего дела в то печальное время, когда мы везде встречали только издевательства и гонения. Многие из них ещё живы, и они смотрят с наслаждением на плоды своего труда. Но, к сожалению, многие из наших пионеров уже не живут. Восемнадцать лет — это большой промежуток времени. За этот огромный промежуток времени смерть отняла у нас очень многих ревностных товарищей по борьбе. Привести все имена сейчас было бы невозможно; я назову только несколько из них. Раньше всего оставил нас Леопольд Энштейн (Leopold Einstein), первый энергичный пропагандист нашего дела; его смерть была большим ударом для нашего дела в целом, и особенно для его распространения в Германии. Затем смерть забрала у нас Йозефа Вашневски (Josefon Wasniewski), располагающего к себе и всеми любимого апостола нашего дела в Польше. И несколько лет назад умер тот человек, которому Эсперанто обязан многим, очень многим, и без которого наше дело сейчас могло бы вообще не существовать: я говорю про незабвенного В. Х. Тромпетера (W. H. Trompeter). Никогда не говоря про себя, не требуя для себя никакой благодарности, он взял на свои плечи всё наше дело, когда оно находилось в самых сложных обстоятельствах; он в одиночку поддерживал его до того, как число эсперантистов стало достаточно большим для поддержки дела общей силой. Как бы он был рад сейчас, если бы видел нынешнее состояние нашего дела.

Krom la nomitaj tri personoj estas ankoraŭ granda, ho ve, tre granda nombro da personoj, kiuj multe laboris por nia afero kaj kiuj nun jam ne loĝas en nia mondo kaj ne povas vidi la fruktojn de siaj laboroj. Ili mortis korpe, sed ili ne mortis en nia memoro. Mi proponas, estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj, ke ni honoru ilian memoron per leviĝo de niaj seĝoj. Al la ombroj de ĉiuj mortintaj batalantoj esperantistaj la unua kongreso esperantista esprimas sian respekton kaj pian saluton!

Кроме названных трёх людей есть ещё большое, увы, очень большое количество людей, кто много работал для нашего дела и кто сейчас уже не живёт в нашем мире и не может видеть плоды своей работы. Они умерли телом, но оно не умерли в нашей памяти. Я предлагаю, уважаемые господа и дамы, чтобы мы почтили их память, поднявшись со своих стульев. Теням всех погибших борцов-эсперантистов первый Конгресс эсперантистов выражает своё уважение и благочестивый привет!

Baldaŭ komenciĝos la laboroj de nia kongreso, dediĉita al vera fratiĝo de la homaro. En tiu ĉi solena momento mia koro estas plena de io nedifinebla kaj mistera kaj mi sentas la deziron faciligi la koron per ia preĝo, turni min al iu plej alta forto kaj alvoki ĝian helpon kaj benon. Sed tiel same kiel mi en la nuna momento ne estas ia naciano, sed simpla homo, tiel same mi ankaŭ sentas, ke en tiu ĉi momento mi ne apartenas al ia nacia aŭ partia religio, sed mi estas nur homo. Kaj en la nuna momento staras inter miaj animaj okuloj nur tiu alta morala Forto, kiun sentas en sia koro ĉiu homo, kaj al tiu ĉi nekonata Forto mi turnas min kun mia preĝo:

Скоро начнётся работа нашего съезда, посвящённая истинному братству человечества. В этот священный момент моё сердце наполняется чем-то неопределимым и таинственным, и я чувствую желание облегчить сердце какой-нибудь молитвой, обратиться к какой-нибудь высшей силе и призвать её помощь и благословение. Но точно так же, как в данный момент я являюсь не представителем какой-либо нации, а просто человеком, я так же чувствую, что в данный момент я не принадлежу ни к какой национальной или партийной религии, но есть только человек. И в настоящий момент перед взором моей души стоит только та высокая моральная Сила, которую чувствует в своём сердце каждый человек, и к этой неведомой Силе я обращаюсь с моей молитвой:

Preĝo sub la verda standardo

Al Vi, ho potenca senkorpa mistero,
Fortego, la mondon reganta,
Al Vi, granda fonto de l’ amo kaj vero
Kaj fonto de vivo konstanta,
Al Vi, kiun ĉiuj malsame prezentas,
Sed ĉiuj egale en koro Vin sentas,
Al Vi, kiu kreas, al Vi, kiu reĝas,
Hodiaŭ ni preĝas.

Al Vi ni ne venas kun kredo nacia,
Kun dogmoj de blinda fervoro:
Silentas nun ĉiu disput’ religia
Kaj regas nur kredo de koro.
Kun ĝi, kiu estas ĉe ĉiuj egala,
Kun ĝi, la plej vera, sen trudo batala,
Ni staras nun, filoj de l’ tuta homaro
Ĉe Via altaro.

Homaron Vi kreis perfekte kaj bele,
Sed ĝi sin dividis batale;
Popolo popolon atakas kruele,
Frat’ fraton atakas ŝakale.
Ho, kiu ajn estas Vi, forto mistera,
Aŭskultu la voĉon de l’ preĝo sincera,
Redonu la pacon al la infanaro
De l’ granda homaro!

Ni ĵuris labori, ni ĵuris batali,
Por reunuigi l’ homaron.
Subtenu nin, Forto, ne lasu nin fali,
Sed lasu nin venki la baron;
Donacu Vi benon al nia laboro,
Donacu Vi forton al nia fervoro,
Ke ĉiam ni kontraŭ atakoj sovaĝaj
Nin tenu kuraĝaj.

La verdan standardon tre alte ni tenos;
Ĝi signas la bonon kaj belon.
La Forto mistera de l’ mondo nin benos,
Kaj nian atingos ni celon.
Ni inter popoloj la murojn detruos,
Kaj ili ekkrakos kaj ili ekbruos
Kaj falos por ĉiam, kaj amo kaj vero
Ekregos sur tero.